40 χρόνια ZX Spectrum: κάτι παραπάνω από μία απλή επέτειος

Το προηγούμενο (Μεγάλο) Σάββατο συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από τη μέρα που κυκλοφόρησε o ΖΧ Spectrum. Δεν είναι αυτό ως γεγονός που έχει τόση σημασία όσο το ότι ο Spectrum είναι ένα αντικείμενο το οποίο οι χρήστες του - κάποιοι από αυτούς, τουλάχιστον - το θυμούνται και ενίοτε το χρησιμοποιούν ακόμα. Μπορεί την ίδια χρονιά με τον ZX Spectrum να κυκλοφόρησαν και άλλα καταναλωτικά προϊόντα, όπως π.χ. σεσουάρ, αμπαζούρ, ηλεκτρικές σκούπες, συσκευές βίντεο, ακόμα και αυτοκίνητα - αλλά για πόσα από αυτά μπορούμε να πούμε πραγματικά ότι κάποιοι γιόρτασαν τα γενέθλιά τους; Αυτό που κάνει μοναδικό τον “γομολάστιχα” δεν είναι ότι πέρασαν σαράντα χρόνια από την κυκλοφορία του: είναι ότι κάποιοι ακόμα τον αγαπάνε και κάποιοι θέλησαν να γιορτάσουν την επέτειο των γενεθλίων του.

Ίσως να σκεφτείτε ότι με 40 χρόνια στην πλάτη του ο Spectrum είναι ο “παππούς” του home computing, αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς αλήθεια: βλέπετε, οι “πιονέροι” Commodore PET, TRS-80 Model I και Apple II είναι μονάχα 5 χρόνια παλαιότεροί του, ενώ η χλιδάτη και απαστράπτουσα Amiga 500 είναι μία πενταετία νεότερη, όπως και ο - επαναστατικός λόγω RISC processor - Acorn Archimedes. Στην ουσία, όταν αναφερόμαστε στους home computers έχουμε να κάνουμε με ένα “παρεάκι” που εμφανίστηκε μέσα σε 10-11 χρόνια, με σημαντικότερες εξαιρέσεις τους αργοπορημένους (και τελευταίους του είδους) Atari Falcon και Amiga 1200 που κυκλοφόρησαν το 1992.

Αλλά ας επιστρέψουμε στον Spectrum. Τι είναι άραγε αυτό που έκανε αυτόν τον μικρό υπολογιστή τόσο σημαντικό; Αρχικά, λόγω της μικρής τιμής του σε συνδυασμό με τις νεωτεριστικές του δυνατότητες (χρώμα, ήχος, διάλεκτος γλώσσας BASIC, ποσότητα μνήμης RAM) έγινε η νούμερο ένα επιλογή για όσους ήθελαν να αποκτήσουν προσωπικό υπολογιστή αλλά είχαν μικρό βαλάντιο. Δεν είναι τυχαίο ότι η πλειοψηφία των bedroom coders της Ευρώπης ξεκίνησε την καριέρα της από τον ZX Spectrum. Εξετάζοντας τους προηγούμενους μικροϋπολογιστές της Sinclair Research Ltd. (ZX80, ZX81) γίνεται φανερό ότι ο “θείος” Clive είχε καταλάβει ότι σε μία κοινωνία όπως αυτή της Αγγλίας που μαστιζόταν από την οικονομική κρίση των πρώτων ετών της δεκαετίας του ‘80, αυτό που είχε μεγαλύτερη σημασία σε ένα προϊόν ήταν η τιμή του. Αν μάλιστα αυτή συνδυαζόταν με αξιόλογα τεχνικά χαρακτηριστικά, τότε η εμπορική επιτυχία ήταν εγγυημένη. Κι ας είχαν γίνει κάθε είδους “περικοπές” όπου αυτές ήταν εφικτές (απουσία “κανονικού” πληκτρολογίου και υποδοχών επέκτασης πέρα από τις απολύτως απαραίτητες, έλλειψη dedicated sound chip, colour clash στα γραφικά για οικονομία μνήμης, single keyword command input για τον ίδιο λόγο). Ο υπολογιστής δεν είχε καν διακόπτη on/off, αλλά παρόλα αυτά πουλήθηκε κατά εκατομμύρια (ναι, το reset button του ZX Spectrum Plus ήταν αυτό που λέμε “luxury”!).

Η μεγάλη επιτυχία του spectrum ήταν ότι αγαπήθηκε από τους χρήστες του παρόλο που δεν είχε τον ήχο του Commodore 64 ή τα γραφικά της Amiga. Δεν αποτελούσε μία all-in-one ακαταμάχητη επιλογή όπως οι υπολογιστές της σειράς CPC της Amstrad ούτε “σπρώχτηκε” από το μεγαλύτερο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο της Αγγλίας όπως ο BBC micro. Δεν φημίστηκε για την επεκτασιμότητά του ή για την ποιότητα κατασκευής του. Ίσως όμως αυτό ακριβώς το γεγονός, το ότι μπορούσε κάποιος με αυτόν να κάνει - εύκολα ή δύσκολα - ό,τι μπορούσαν να κάνουν άλλοι υπολογιστές με πολλαπλάσιο κόστος να ήταν που έκανε τους χρήστες του να τον λατρέψουν. Ο Spectrum ήταν σαν ένα αδέσποτο μπάσταρδο σκυλί που μάζεψε κάποιος από το δρόμο και που εξελίχθηκε στον καλύτερό του φίλο. Και τον καλύτερό σου φίλο δεν τον ξεχνάς ποτέ και θυμάσαι πάντα τα γενέθλιά του, φέρνοντας ξανά στο μυαλό σου με νοσταλγία κάποιες από τις στιγμές που μοιραστήκατε. Είτε επρόκειτο για ατέλειωτα ξενύχτια πληκτρολογώντας κάποιο listing από τις σελίδες του Pixel, είτε ήταν ώρες που δεν κατάλαβες πώς πέρασαν πειραματιζόμενος με τις εντολές της BASIC, είτε ήταν καθημερινά επαναλαμβανόμενα πολύωρα sessions Manic Miner και Jet Set Willy. Γιατί - και αυτή είναι η μαγεία -, μία εποχή που οι υπολογιστές δεν μπορούσαν να κάνουν παρά ελάχιστα και πολύ συγκεκριμένα πράγματα, η έλξη που ασκούσαν στους χρήστες τους ήταν πολλαπλάσια αυτής που ασκούν οι σημερινοί απόγονοί τους που μπορούν να κάνουν σχεδόν τα πάντα. Απίστευτο, έτσι;

Το παραπάνω κείμενο - μαζί με αρκετά άλλα, είναι η αλήθεια - αποτελεί έναν ελάχιστο φόρο τιμής, ένα μεγάλο αλλά ταπεινό “ευχαριστώ” στον sir Clive Sinclair που κατάφερε να εφοδιάσει με ψυχή ένα σύνολο από ηλεκτρονικά κυκλώματα και να δώσει νόημα και σκοπό στις ζωές μας και αξία στις ώρες μας σε μια ηλικία και μια εποχή που γενικώς ψαχνόμασταν. Θείε, σε ευχαριστούμε και δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ!