ZX Spectrum Next: συνέντευξη με τον δημιουργό του

Η είδηση έπεσε σαν βόμβα πριν από λίγο καιρό: είναι στα σκαριά ένας νέος, "σύγχρονος" ΖΧ Spectrum. Προσοχή: όχι ένα παιχνίδι - προσβολή στην αισθητική του Spectrum όπως είναι το Vega, ούτε ένα απλό Bluetooth πληκτρολόγιο όπως είναι ο Recreated ZX Spectrum. Όχι, εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν νέο, ολοκληρωμένο υπολογιστή, που είναι μάλιστα και πανέμορφος καθώς την εξωτερική του εμφάνιση επιμελήθηκε ο ένας και μοναδικός πάλαι ποτέ σχεδιαστής της Sinclair Research, ο Rick Dickinson. Το μηχάνημα ονομάζεται ZX Spectrum Next και τα χαρακτηριστικά του είναι τα παρακάτω:

• Επεξεργαστής: Z80 3,5Mhz και 7Mhz modes
• Μνήμη: 512KΒ RAM
• Video: ULAplus με νέα video modes και περισσότερα χρώματα
• Video Output: RGB, VGA, mini HDMI
• Αποθήκευση: SD Card slot, με συμβατό με DivMMC πρωτόκολλο
• Ήχος: AY-3-8912 ή FM2149 audio chips (επιλέξιμα) με στερεοφωνική έξοδο
• Joystick: DB9 συμβατό με πρωτόκολλα Cursor και Interface 2 (επιλέξιμο)
• Έξοδος PS/2 port: Ποντίκι με εξομοίωση Kempston mode ή εξωτερικό πληκτρολόγιο
• Έξτρα: Λειτουργία Multiface για πρόσβαση στη μνήμη, αποθήκευση παιχνιδιών, cheats κλπ.
• Υποστήριξη κασέτας: Έξοδοι Mic και Ear για φόρτωμα και σώσιμο σε κασέτα
• Επέκταση: Original external bus expansion port και accelerator expansion port
• Βοηθητικό board επιτάχυνσης: GPU/1Ghz CPU/512MΒ RAM 

Ο άνθρωπος που συνέλαβε την ιδέα και βρίσκεται πίσω από το project του ZX Spectrum Next είναι ο συνιδρυτής της Bossa Studios και δημιουργός των Surgeon Simulator, I am Bread και Worlds Adrift, Henrique Olifiers. Ο Henrique έδωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο Flickering Myth για το project του ZX Spectrum Next, την οποία και σας παραθέτω στη συνέχεια, αφού πρώτα την μετέφρασα στα ελληνικά για ευκολότερη και απολαυστικότερη ανάγνωση...

Έχεις κάποιο επαγγελματικό background στο computer design ή εξέλιξες τις ικανότητές σου μέσα στα χρόνια λύνοντας και συναρμολογώντας μηχανήματα, μέχρι που τελικά έφτασες σε αυτό το σημείο, να μας παραδώσεις έναν ZX Spectrum για τον 21^ο αιώνα;

Ασχολούμαι ευρέως με τα ηλεκτρονικά ως hobby, και οι ικανότητές μου είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού δοκιμής και λάθους (trial & error) και μιας γενναίας δόσης τύχης. Αλλά οι ικανότητές μου στον τομέα του hardware δεν πλησιάζουν καν τις απαιτήσεις για το σχεδιασμό ενός μηχανήματος όπως είναι ο Spectrum Next. Αυτή είναι δουλειά των Victor Trucco και Fabio Belavenuto - αυτοί είναι που σχεδίασαν και επί του παρόντος εργάζονται πάνω στο hardware και στο firmware του μηχανήματος. Ο Next είναι μία εξέλιξη ενός παλιότερου project τους, του TBBlue, που ήταν ένας επανασχεδιασμένος ZX Spectrum με τη χρήση σύγχρονων ηλεκτρονικών parts με σκοπό τη διατήρηση του μηχανήματος.

Ο ZX Spectrum Next ήταν κάτι που βρισκόταν εδώ και καιρό στο μυαλό σου; Ή μήπως η εμφάνιση του Sinclair ZX Spectrum Vega από την Retrocomputers Ltd μαζί με το Recreated ZX Spectrum Keyboard από την Elite Systems άναψαν μια σπίθα μέσα σου;

Ο ZX Spectrum Next είναι μια ιδέα που συνέλαβα σχετικά πρόσφατα, στο τέλος του προηγούμενου έτους, όταν συζητούσαμε με τον Victor Trucco το ενδεχόμενο να διαθέσουμε το TBBlue στην Ευρωπαϊκή αγορά. Πρότεινα τότε ότι αντί να ασχοληθούμε με ένα περιορισμένο κοινό χομπιστών και με ένα hardware προϊόν το οποίο θα απαιτούσε αρκετή δουλειά προκειμένου να φτάσει στο σημείο να χρησιμοποιηθεί, θα ήταν καλύτερα να δημιουργήσουμε έναν ολόκληρο "κανονικό" υπολογιστή, όπως ήταν ο πραγματικός Spectrum. Αυτό οδήγησε στην προφανή αναζήτηση για συνεργασία του Rick Dickinson, του σχεδιαστή όλων των προϊόντων της Sinclair, ώστε να σχεδιάσει το αισθητικό κομμάτι του Next. Κι έτσι γεννήθηκε ο Spectrum Next, ως αποτέλεσμα μιας απλής καθημερινής κουβέντας - όπως γεννιούνται και τα περισσότερα ενδιαφέροντα πράγματα!

Κοιτάζοντας τις δύο προαναφερθείσες συσκευές (Sinclair ZX Spectrum Vega, Recreated ZX Spectrum Keyboard), έδωσες σημασία στη μαζική ανταπόκριση της κοινότητας του ZX Spectrum σε ό,τι είχε να κάνει με αυτά τα δύο μηχανήματα όταν ξεκίνησες το σχεδιασμό του ZX Spectrum Next, ή είχες ήδη σχεδιάσει στο μυαλό σου τα περισσότερα απ' αυτά που σε ενδιέφεραν να έχει το τελικό προϊόν, πριν αρχίσουν να έρχονται σχόλια όπως "HDMI", "αναπαραγωγή παλαιών κασετών", "σύνδεση joysticks" κλπ;

Φυσικά! Είμαι φανατικός υπέρμαχος της άποψης ότι κάποιος πρέπει να ασπάζεται την αρμόδια κοινότητα και να τη βάζει να συμμετέχει σε ό,τι κι αν κάνει. Εδώ που τα λέμε, με αυτόν τον τρόπο φτιάχνω και τα παιχνίδια μου! Η πρωταρχική ιδέα της ανακοίνωσης του προϊόντος προτού μπούμε στη διαδικασία της χρηματοδότησης από το κοινό ήταν ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι έχουμε διαθέσιμες όλες τις πληροφορίες τις απαραίτητες ώστε να δημιουργήσουμε τον "τέλειο" (εάν υφίσταται κάτι τέτοιο) υπολογιστή που στη συνέχεια θα "στέλναμε" στο Kickstarter.

Φαίνεται ότι το σχέδιό μας δούλεψε, η κοινότητα νιώθει ως μέλος της προσπάθειας, κι έτσι έχουμε τη δυνατότητα να δουλέψουμε πάνω σε αυτά που τους ενδιαφέρουν, αντί να προσπαθούμε να μαντέψουμε τι θα έπρεπε να κάνουμε.

Κοιτάζοντας το σχεδιασμό των πλήκτρων φαίνεται ότι συμπεριλάβατε όλες αυτές τις παλιές εντολές που ήταν προσβάσιμες μέσω της extended mode, και επίσης τονίσατε ότι το μηχάνημα θα είναι εντελώς open source. Θα έχουμε ξανά τη δυνατότητα να προγραμματίσουμε στον ZX Spectrum Next και, επίσης, τι ακριβώς εννοείτε λέγοντας "εντελώς open source" - αυτό αφορά τον προγραμματισμό ή είναι κάτι που αφορά αμφότερα το software και το hardware;

Αυτό ακριβώς είναι. Ο Next θα είναι ένα μηχάνημα που το "ανάβεις και προγραμματίζεις άμεσα" όπως ακριβώς συνέβαινε τον παλιό καιρό. Με το "open source" εννοούμε ότι οτιδήποτε κι αν φτιάξουμε - hardware και software - θα είναι τεκμηριωμένο και διαθέσιμο στον καθένα. Οι χρήστες θα έχουν πλήρη πρόσβαση στο σχεδιασμό του hardware, του firmware και των drivers έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα να επέμβουν, να τα μεταβάλλουν και να τα βελτιώσουν όπως θεωρούν αυτοί ότι πρέπει να γίνει. Και κάθε φορά που θα προχωράμε την πλατφόρμα ένα βήμα μπροστά θα ενσωματώνουμε όλες αυτές τις βελτιώσεις στις "επίσημες" κυκλοφορίες ως ενημερώσεις, με τα κατάλληλα credits σε οποιονδήποτε συνεισέφερε στην εξέλιξη του Next.

Μπορούμε να δούμε αμφότερες τις υποδοχές Mic και Ear στην πίσω πλευρά του μηχανήματος, που δίνουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε και πάλι κασέτες - κάτι το οποίο είναι ένα πλεονέκτημα για τους σκληροπυρηνικούς χρήστες - αλλά για αυτούς από εμάς που προτιμάμε την ταχύτητα υπάρχει ένα σύστημα για SD κάρτες. Να υποθέσω ότι θα έχουμε τη δυνατότητα να φορτώσουμε και να αποθηκεύσουμε σα να ήταν σε κασέτα; Χρησιμοποιώντας το σύστημα με τις SD κάρτες θα δούμε αύξηση στην ταχύτητα φορτώματος για τα προγράμματα που αποθηκεύσαμε; Θα έχουμε τη δυνατότητα να φορτώσουμε παιχνίδια σε format TZX, TAP ή Ζ80 (μερικά από τα συνήθη αρχεία που χρησιμοποιούνται από τους εξομοιωτές) στο νέο μηχάνημα;

Ναι, έτσι είναι: υπάρχει η δυνατότητα για χρήση κασετών αλλά και SD καρτών στον Next. Εάν είσαι σκληροπυρηνικός χρήστης και θέλεις να νιώσεις την αίσθηση του φορτώματος από κασέτα, μπορείς να το κάνεις. Εάν είσαι της πιο πρακτικής σχολής και αποζητάς τον περισσότερο αποθηκευτικό χώρο και την ταχύτητας φορτώματος της SD κάρτας, μπορείς να το κάνεις και αυτό. Η SD θα είναι σίγουρα ο πρωτεύων τρόπος χρήσης για τους περισσότερους χρήστες, και υποστηρίζει όλα τα τυπικά format αρχείων όπως αυτά που ανέφερες καθώς και το Ρώσικο TRD, που είναι το προτιμώμενο format τη σήμερον ημέρα, καθώς δίνει τη δυνατότητα για αρχεία μεγαλύτερου μεγέθους.

Ποιες ήταν οι δυσκολίες που συναντήσατε στο να φτιάξετε τον ZX Spectrum Next και να τον καταστήσετε λειτουργικό; Πόσο δύσκολο ήταν το να κάνετε έναν ZX Spectrum να "μιλήσει" σε μια σύγχρονη τηλεόραση μέσω της υποδοχής HDMI; Ποιο κομμάτι της διαδικασίας κατασκευής του νέου αυτού μηχανήματος σας κράτησε άγρυπνους - το περισσότερο - και σας έκανε να τραβάτε τα μαλλιά σας;

Μέχρι τώρα είναι το HDMI, καθώς επιλέξαμε να το κάνουμε κάτι παραπάνω από ένα απλό HDMI port. Οι έξοδοι VGA και RGB που υπάρχουν στον Spectrum Next υποστηρίζονται από την ULA (στην περίπτωσή μας, την ULAplus) που υπήρχε και στον πρωτότυπο Spectrum. Αυτή δεν είναι συμβατή με το πρότυπο HDMI, όπως θα περίμενε κανείς. Έτσι, χρησιμοποιήσαμε ένα Raspberry Pi Zero και το συνδέσαμε μέσω του GPIO στο expansion port του NEXT, ελέγχοντας την video RAM για τυχόν αλλαγές. Όταν αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν, αυτές αντιγράφονται στον framebuffer του Raspberry Pi και ενημερώνουν την έξοδο HDMI που παράγει το Pi.

Το δύσκολο είναι να συγχρονιστούν τα πάντα με τον original χρονισμό του Spectrum, έτσι ώστε όταν τα demos ή τα παιχνίδια κάνουν έξυπνη χρήση της ULA χακάροντας τους χρονισμούς κλπ, να μην χάνονται τα αποτελέσματα που έπρεπε αρχικά να παραχθούν. Αυτό στην πορεία αποδείχθηκε απίστευτα δύσκολο να επιτευχθεί, και έχουμε ακόμα μερικά εμπόδια να υπερβούμε.

Το πλέον δύσκολο είναι ακόμα μπροστά μας: το να χρησιμοποιούμε την CPU, την GPU και την RAM του Pi μόνο για την έξοδο HDMI είναι σπατάλη πόρων, έτσι αποφασίσαμε να φτιάξουμε drivers ώστε να τα χρησιμοποιούμε ως βοηθητικό συνεπεξεργαστή του επεξεργαστή Ζ80 του Spectrum Next. Με τον τρόπο αυτό ο Spectrum θα μπορεί να πει "έι, Pi, σε παρακαλώ κάνε μου rendering σε ένα frame 3D OpenGL αυτής της σκηνής" και αυτό να παράγεται και να αντιγράφεται πίσω στην RAM του Spectrum Next για όποιον σκοπό θέλουμε. Έτσι, θα μπορούμε να έχουμε π.χ. Minecraft ή Quake για τον Spectrum, που να τρέχει στον Spectrum, αλλά να επιταχύνεται από το Pi ως συνεπεξεργαστή.

Αυτό δεν θα είναι εύκολο…

Ποιος σχεδίασε αυτό τα ομολογουμένως εντυπωσιακό εξωτερικό για το μηχάνημα; Δείχνει σα να έβαλε τα χέρια του σε έναν ZX Spectrum 48K+ ένας σχεδιαστής concept μοντέλων της Audi! Το λευκό μοντέλο δείχνει εκπληκτικό, παρόλα αυτά, ως τελειομανής πραγματικά λατρεύω το μαύρο μοντέλο. Μια απορία μόνο, τα κλασικά χρώματα του Spectrum - στην πλαϊνή καμπύλη - φωτίζονται;

Αυτή είναι η δουλειά του Rick Dickinson, του ανθρώπου που σχεδίασε τα cases των ΖΧ80, ΖΧ81, ΖΧ Spectrum, QL, Microdrive… Βασικά, οτιδήποτε κυκλοφόρησε η Sinclair μέχρι που πουλήθηκε στην Amstrad. Είναι ένας εκπληκτικός σχεδιαστής, ταλαντούχος όσο δεν παίρνει, με την ικανότητα να δημιουργεί επικά κομμάτια που αψηφούν τη δοκιμασία του χρόνου.

Για τα χρώματα στο πλάι τώρα… Του έκανα ακριβώς την ίδια ερώτηση όταν έφτασαν οι πρώτες εικόνες. Θα είναι διαφανή και θα φωτίζονται από χρωματιστά LED από μέσα; Ή θα είναι φωτιζόμενο χρωματιστό πλαστικό; Τι ακριβώς απ' τα δύο;

Η ειλικρινής απάντηση είναι ότι θα δοκιμάσουμε μερικές υλοποιήσεις του Next και θα δούμε ποια φαίνεται ομορφότερη. Θέλουμε τα χρώματα να ξεχωρίζουν, να βγαίνουν προς τα έξω όπως στις εικόνες, αλλά να μη δείχνουν σαν μια φτηνιάρικη επίδειξη χρωμάτων σε στυλ "Fast And The Furious" (σ.σ. εννοεί "καγκουράδικο") - αν καταλαβαίνεις τι εννοώ… 

Είχατε καθόλου προβλήματα στην προσπάθειά σας να πάρετε την άδεια και τα δικαιώματα για τη δημιουργία του ZX Spectrum Next από τους τωρινούς κατόχους του ονόματος ZX Spectrum ή σας έδωσαν τις ευλογίες τους με χαρά;

Οι συζητήσεις που κάναμε με τους κατόχους των δικαιωμάτων ήταν ιδιαίτερα ευθείς και άμεσες, και ήταν υπέροχοι άνθρωποι στην κουβέντα. Ήταν ιδιαίτερα εξυπηρετικοί και επέμεναν να σιγουρευτούν ότι θα δώσουμε κάτι πίσω σε αντάλλαγμα με τα δικαιώματα - στην περίπτωσή μας, το 5% από όλα τα έσοδα από τον Spectrum Next θα πάει στο νοσοκομείο της Great Ormond Street. Πόσο cool απαίτηση είναι αυτή, δεν συμφωνείς;

Τελευταία ερώτηση, πότε πιστεύεις ότι θα δούμε το τελικό προϊόν στα ράφια των καταστημάτων και ποια αναμένεις ότι θα είναι η τιμή λιανικής του;

Στοχεύουμε στην εκκίνηση της χρηματοδότησης από το κοινό τον Ιούνιο, και στην εκκίνηση της παραγωγής τον Αύγουστο, και στην αποστολή στους αγοραστές το πρώτο ή το δεύτερο τρίμηνο του 2017 το αργότερο. Για να δούμε πώς θα επιβιώσει αυτό το σχέδιο στη δοκιμασία της μάχης… Η τιμή λιανικής θα πρέπει να μην υπερβαίνει τις 175 λίρες Αγγλίας - που ήταν η τιμή του πραγματικού ZX Spectrum όταν πρωτοκυκλοφόρησε. Αλλά δουλεύουμε σκληρά ώστε να την ρίξουμε κάτω από τις 100 λίρες Αγγλίας, πράγμα που θα εξαρτηθεί από το πόσες μονάδες θα παραγγελθούν και από το εάν θα μπορέσουμε να βρούμε καλύτερους προμηθευτές για κάποια parts, ειδικότερα σε ό,τι αφορά την παραγωγή του πληκτρολογίου και του εξωτερικού case.