Sinclair ZX Spectrum 128K/+2/+3 για άσχετους

Καλή σας ημέρα. Σας εύχομαι μια ευχάριστη και ήρεμη Κυριακή και ελπίζω το κείμενο που ακολουθεί να σας κρατήσει ευχάριστη συντροφιά για κάποια ώρα. Σήμερα, με το 3ο άρθρο της σειράς, θα καταπιαστούμε με τα "μεγάλα" μοντέλα του Sinclair ZX Spectrum, ήτοι τους 128Κ, +2 και +3 και τα απαραίτητα καλώδια και περιφερειακά που θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε προκειμένου να καταστήσουμε τους υπολογιστές αυτούς λειτουργικούς και χρηστικούς. Πάμε πρώτα στο απαραίτητο disclaimer, όμως...

ΝτισκLAMER

Ο συγγραφέας αυτού του βοηθητικού οδηγού χρήσης για παλαιούς υπολογιστές σας παρέχει το παρόν με μόνο σκοπό να σας βοηθήσει με τον πλέον ενδεδειγμένο και φτηνό τρόπο μπορεί να έρθει στο μυαλό του, ώστε να έχετε τον παλαιό σας υπολογιστή up and running. Οι λύσεις που προτείνονται ασφαλώς και δεν είναι οι μοναδικές, αλλά, στο μυαλό του γράφοντος όπου συνδυάζεται το τρίπτυχο "εμπειρία/τεχνικές γνώσεις/συνεχής αγωνία για τα ολοένα και μειούμενα εισοδήματα", αποτελούν τις πλέον ενδεδειγμένες ώστε να κάνετε τα ρετρο-γούστα σας χωρίς να σας "γδύσει" ο κάθε επιτήδειος και χωρίς να σιχτιρίζετε νυχθημερόν. Πολύ σημαντικό επίσης είναι το ότι θα σας προταθούν έτοιμες και πολύ συγκεκριμένες λύσεις, ώστε να αποφύγετε το ψάξιμο στο internet, τις noobικες ερωτήσεις σε fora κλπ. Άλλωστε, ο τροχός έχει ήδη προ πολλού ανακαλυφθεί - το να προσπαθεί ο καθένας μας να τον επανα-ανακαλύψει δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από waste of time! Τέλος, δεν φέρω την παραμικρή ευθύνη για οποιεσδήποτε βλάβες τυχόν προκαλέσετε στα αγαπημένα σας μηχανήματα ή και στον εαυτό σας: είπαμε, μπορώ να παράσχω οδηγίες, όχι να εξανθρωπίσω! Τέλος ντισκLAMER.

Ο ομορφότερος, σπανιότερος και ακριβότερος όλων. Και είναι και Sinclair!

Αγορά

Οι 128άρηδες Spectrum, αν και εμπορικά ήταν επιτυχημένοι (τα μοντέλα της Amstrad, και κυρίως ο +2), ναι μεν μπορούν να βρεθούν αρκετά εύκολα, σίγουρα όμως δεν είναι τόσο διαδεδομένοι ούτε τόσο φθηνοί όσο οι 48άρηδες. Ξεκινώντας από τον 128άρη της Sinclair, που αποτέλεσε και το κύκνειο άσμα σε ό,τι αφορά τους υπολογιστές που κυκλοφόρησε η εταιρία πρωτού αγοραστεί από την Amstrad, θα σας πω μία λέξη: "μακριά"! Όχι, δεν έχω τίποτα με το συγκεκριμένο μηχάνημα, ίσα-ίσα που το θεωρώ και το ομορφότερο και κομψότερο της σειράς - κι έχει και τις εντολές πάνω στα πλήκτρα! Απλά, λόγω της σπανιότητάς του, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν πρόκειται να το βρείτε σε λογική τιμή. Συνεπώς, το ξεχνάμε και προχωράμε στα μοντέλα που κατασκευάστηκαν από την Amstrad...

Τα 2 flavors του +2: ο μαύρος είναι σαφώς πιο ελκυστικός στο μάτι και θυμίζει και κάτι από (πραγματικό) Spectrum...

Οι Spectrum +2 και +3 λοιπόν, που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από την Amstrad από το 1986 και μετά, έχουν κάποια σαφέστατα πλεονεκτήματα και κάποια μειονεκτήματα σε σχέση με τα μοντέλα της Sinclair. Κατ' εμέ, το σημαντικότερο "κουσούρι" τους είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχουν τυπωμένες οι εντολές της BASIC στο πληκτρολόγιο, καθιστώντας έτσι το μηχάνημα πρακτικά άχρηστο για προγραμματισμό σε 48Κ mode. Επίσης, αν και αυτό είναι εντελώς υποκειμενική κρίση, εμφανισιακά είναι αρκετά ουδέτεροι και αδιάφοροι, με μόνη εξαίρεση τον πρώτο, γκρίζο Spectrum +2 που τον θεωρώ από τους πλέον άσχημους υπολογιστές των 80s. Τέλος, σημαντικότατη είναι η έλλειψη μετρητή στο κασετόφωνο όλων των +2, γεγονός που καθιστούσε επίπονη την χρήση κασετών μεγάλης διάρκειας με πολλά προγράμματα αλλά και κάποιων multipart παιχνιδιών. Στο θέμα του κόστους τώρα, ο γκρίζος +2 αποτελεί μάλλον την πλέον λογική επιλογή, καθώς ήταν το πλέον δημοφιλές (και λιγότερο όμορφο!) μοντέλο, πράγμα που σημαίνει ότι θα τον βρείτε να "κυκλοφορεί" σε πιο λογικές τιμές από τους υπόλοιπους. Θεωρώ ότι τα 120€ είναι η μέγιστη τιμή που θα πρέπει να δώσετε για ένα τέτοιο μηχάνημα μαζί με το τροφοδοτικό του, ενώ φυσικά διάφορα extras θα ανεβάσουν την τιμή του πακέτου παραπάνω. Εννοείται ότι αν βρείτε στην ίδια τιμή οποιοδήποτε μοντέλο Spectrum 128K σε καλή κατάσταση καλά θα κάνετε να το αγοράσετε: εγώ απλά δεν σας προτείνω κανένα από τα υπόλοιπα, γιατί θα σας κοστίσουν ακριβότερα χωρίς να σας προσφέρουν κάτι παραπάνω. Μόνο ο Spectrum +3 έχει κάτι "έξτρα", αλλά επιτρέψτε μου να θεωρώ το disk drive περιττή πολυτέλεια για έναν Spectrum αλλά και ταυτόχρονα έξτρα βάσανο εάν προσπαθείσετε να περάσετε τα προγράμματά σας σε δισκέτα. Φυσικά και δεν σας προτείνω να χρησιμοποιήσετε κασέτες: όπως και στην περίπτωση του άρθρου για τους Spectrum 16K/48K/+, θα καταφύγουμε σε άλλες, πιο σύγχρονες λύσεις!

Ο πλέον πλήρης και "δυνατός" Spectrum που κατασκευάστηκε ποτέ. Δεν θα μας χρειαστεί, πάντως!

Καλώδια και interfaces για αποθήκευση προγραμμάτων

Αφού αποκτήσατε τον Spectrum σας, θα χρειαστείτε ένα καλώδιο για τον συνδέσετε με την (σύγχρονη, κατά προτίμηση) τηλεόραση. Δεν θα πρότεινα σε καμία περίπτωση τη λύση του τηλεοπτικού (RF) σήματος, λόγω της πολύ κακής ποιότητας, που στον Spectrum 128K είναι χειρότερη αυτής του 48Κ επειδή περνάει και ο ήχος μέσα από το ίδιο σήμα, καθιστώντας έτσι δυσκολότερο το fine tuning του καναλιού. Αφού λοιπόν θα αναγκαστούμε να αγοράσουμε καλώδιο, ας αφήσουμε τα ημίμετρα (composite) και ας πάμε κατευθείαν σε ένα καλής ποιότητας scart καλώδιο. Μπορείτε να το προμηθευτείτε από εδώ (Spectrum +2) ή εδώ (Spectrum +3 και +2Α). Επίσης, αυτό εδώ είναι κατάλληλο για τον 128άρη της Sinclair. Επίσης, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Δημήτρη (MasterGR) που αναλαμβάνει να σας φτιάξει κατά παραγγελία όποιο καλώδιο θέλετε. Όπως και να 'χει, υπολογίστε περί τα 15-20€ για την αγορά του scart καλωδίου, εκτός εάν πιάνει το χέρι σας, οπότε και θα σας προτείνω να συμβουλευτείτε τους οδηγούς κατασκευής του αείμνηστου Δημήτρη Στάση στο blog του, που βρίσκεται online χάρη στον Darth_Cotsos.

Στο αντίστοιχο άρθρο για τα "μικρά" μοντέλα είχαμε επιλέξει το SMART card interface ως λύση αποθηκευτικού μέσου και joystick. Στην περίπτωση των 128άρηδων έχουμε αρκετές αντίστοιχες επιλογές, αλλά όχι το ίδιο το SMART card interface, μιας και αυτό δεν ταιριάζει (λόγω διαστάσεων) στους Spectrum +2/+3. Έχουμε και λέμε λοιπόν: το DivIDE 2K11, στα 50€ + ταχυδρομικά. Είναι μικρό, αξιόπιστο, χρησιμοποιεί (όπως και τα υπόλοιπα) το ESXDOS και μπορεί να χρησιμοποιήσει σχεδόν όλα τα formats από images για Spectrum. Δυστυχώς δεν διαθέτει υποδοχή για joystick, οπότε θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε αυτές του Spectrum σας με αυτόν τον μετατροπέα ή να αγοράσετε ένα Kempston joystick interface με pass-through connector. Σε κάθε περίπτωση υπολογίστε +15€ περίπου. Οπότε, αφού θα δώσετε που θα δώσετε τα 65€, προτείνω ανεπιφύλακτα το DivMMC EnJOY, το οποίο, με 45 λίρες+ταχυδρομικά σας προσφέρει αποθήκευση σε SD κάρτα, ESXDOS, μελλοντικά firmware upgrades, Kempston joystick interface και συμβατότητα με όλα ανεξαιρέτως τα μοντέλα ΖΧ Spectrum. Αν μάλιστα είστε και ανοιχτοχέρηδες ή απλά δεν σας έχει αγγίξει η κρίση όσο τους υπόλοιπους, μπορείτε να το παραγγείλετε και "κουτάτο": με 60 λίρες Αγγλίας+ταχυδρομικά είναι η απόλυτη λύση σε ένα ιδιαιτέρως κομψό - και αισθητικής Sinclair - case. Μπορείτε να το αγοράσετε από εδώ. Επίσης, μόλις τώρα υπέπεσε στην αντίληψή μου και το DivIDE 2K14, το οποίο, με 55€+ταχυδρομικά, σας προσφέρει όλα τα καλά του DivIDE 2K11 με ενσωματωμένο Kempston joystick interface. Καθόλου άσχημα!

Από αυτό άρχισαν όλα: το DivIDE.

To DivIDE 2K11

To DivIDE 2K14 με την παράξενη σχεδίαση και το joystick port

DivMMC EnJOY με case: σε κάθε περίπτωση, η απόλυτη επιλογή!

Όπως και στην περίπτωση του οδηγού για τους "απλούς" Spectrums, έτσι και τώρα, κατεβάστε αυτό το torrent. Είναι μια μεγάλη συλλογή με images από παιχνίδια του Spectrum. Δεν περιλαμβάνει μόνο arcade games όπως λέει στον τίτλο του, έχει τα πάντα και μάλιστα τα έχει και σε (σχεδόν) όλα τα formats. Αφού κατεβάσετε τη συλλογή με τα παιχνίδια, αποσυμπιέστε την και κάντε format την SD ή CF καρτούλα που αγοράσατε (ανάλογα με το interface που τελικά επιλέξατε) σε FAT16. Αντιγράψτε μερικά παιχνίδια που θέλετε στην κάρτα, προσέχοντας να αλλάξετε το πρώτο μέρος του ονόματός τους (όχι την κατάληξη!) σε κάτι κατανοητό μέχρι 8 χαρακτήρες. Είστε έτοιμοι: με τον 128άρη σας σβηστό κουμπώστε την καρτούλα στο interface και ανάψτε τον υπολογιστή!

Από αριστερά προς τα δεξιά: SMART card interface, DivMMC EnJOY, DivIDE.

Χρήση

Εφόσον έχετε στον 128άρη Spectrum σας "κουμπωμένο" κάποιο interface όπως αυτά που σας παρουσίασα πριν που χρησιμοποιεί το ESXDOS, με το που θα ανάψετε τον υπολογιστή θα δείτε στιγμιαία την αρχική (μαύρη) οθόνη και κατόπιν το μηχάνημα θα κάνει RESET και θα βρεθείτε σε μια λευκή οθόνη που θα αναγράφεται το "(c) 1982 Amstrad". Στην ουσία βρίσκεστε στην 48Κ BASIC, αλλά αυτό δεν σας νοιάζει: πιέστε μία φορά του κουμπί ΝΜΙ στο interface σας και θα βρεθείτε στον explorer της κάρτας μνήμης που χρησιμοποιείτε. Χρησιμοποιώντας τα βελάκια (arrow keys) και το ENTER μπορείτε να πλοηγηθείτε στα περιεχόμενα της κάρτας μνήμης και να επιλέξετε το αρχείο που θέλετε να φορτώσετε. Αναλυτικά, όλα τα πλήκτρα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μπορείτε να τα δείτε στο ακόλουθο screenshot:

Αφού επιλέξετε το image που επιθυμείτε πατώντας ENTER αυτό θα φορτώσει και είστε έτοιμοι να παίξετε (εάν πρόκειται για παιχνίδι). Θυμηθείτε να επιλέξετε Kempston ή Sinclair joystick ανάλογα με το αν χρησιμοποιείτε το joystick port του interface σας ή αυτό του Spectrum, αντίστοιχα. Εάν θέλετε να φορτώσετε κάτι άλλο, δεν χρειάζετε καν RESET: πατήστε και πάλι το κουμπί NMI και πλοηγηθείτε στο επόμενο image της επιλογής σας!

Κασετόφωνο

Spectrum χωρίς κασετόφωνο είναι σαν τοστ χωρίς ζαμπόν (όχι στ' αλήθεια!). Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι θέλετε να ζήσετε σε απόλυτο βαθμό την εμπειρία που μπορεί να σας προσφέρει το θαυματουργό μαύρο κουτί του θείου Clive σε συνδυασμό με κάποιες κασέτες με παιχνίδια που βρήκατε. Ωραία, λοιπόν! Με τον Spectrum σβηστό αφαιρέστε το interface και ανάψτε τον. Επιλέξτε το "Tape loader" (θεωρούμε ότι όλα αυτά τα κάνετε σε Spectrum +2). Τοποθετήστε την κασέτα στο κασετόφωνο που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του μηχανήματος, γυρίστε την στην αρχή και πατήστε το PLAY.  Σας περιμένει ένα πεντάλεπτο από τσιριχτούς ήχους και μπλε-κίτρινες γραμμές (συνήθως!) στο περιθώριο της οθόνης μέχρι να φορτώσει το παιχνίδι από την κασέτα. Φυσικά, οι πιθανότητες να συναντήσετε το απεχθές "R - Tape loading error" δεν είναι αμελητέες, παρόλο που ο Spectrum είχε το πλέον αξιόπιστο σύστημα εγγραφής/αναπαραγωγής από κασέτα που δοκίμασε ποτέ ο γράφων. Μην πτοείστε: πατήστε το PLAY και, με τη βοήθεια ενός πολύ λεπτού κατσαβιδιού ρυθμίστε (με μικρές και σύντομες κινήσεις) την θέση της κεφαλής από την τρυπούλα που βρίσκεται ακριβώς από κάτω της. Ο απλός κανόνας είναι να την αφήσετε στο σημείο που ο ήχος ακούγεται πιο πρίμα...

O +2 μου με ένα DivIDE.

Αφού λοιπόν ακολουθώντας τις οδηγίες της προηγούμενης παραγράφου το κασετόφωνο του Spectrum σας διαβάζει αξιόπιστα, να σας πω και μερικές εντολές για τον χειρισμό αυτού, που ίσως σας φανούν χρήσιμες (ισχύουν για το 48Κ mode αλλά θεωρώ πως ακριβώς τα ίδια και με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και στο 128Κ mode). Έχουμε και λέμε, λοιπόν:
LOAD"" και <ENTER> για φόρτωμα του επόμενου προγράμματος στην κασέτα.
SAVE"<όνομα προγράμματος>" και <ENTER> για αποθήκευση σε κασέτα του προγράμματος BASIC που βρίσκεται στη μνήμη του υπολογιστή.
SAVE"<όνομα προγράμματος>" LINE x και <ENTER> για αποθήκευση σε κασέτα του προγράμματος BASIC που βρίσκεται στη μνήμη του υπολογιστή και αυτόματη εκτέλεσή του από την γραμμή x όταν θα φορτωθεί.
SAVE"<όνομα>" SCREEN$ ή SAVE"<όνομα>" CODE 16384,6912 για αποθήκευση της οθόνης του Spectrum στην κασέτα.
MERGE"<όνομα προγράμματος>" και <ENTER> για συγχώνευση του προγράμματος BASIC που βρίσκεται στη μνήμη με αυτό που θα φορτωθεί από την κασέτα. Προσέξτε να μην υπάρχουν αλληλοεπικαλυπτόμενοι αριθμοί γραμμής!
RUN και <ENTER> για εκτέλεση του προγράμματος BASIC που βρίσκεται στη μνήμη.
LIST και <ENTER> για να δείτε το listing του προγράμματος BASIC που βρίσκεται στη μνήμη.
Για περισσότερες εντολές και τις λειτουργίες τους απευθυνθείτε στο manual του ZX Spectrum +2 που μπορείτε να βρείτε online εδώ.

"Use only Sinclair joysticks"! Yeah, right!

 
Στο θέμα του software τώρα, θα είμαι απολύτως ειλικρινής μαζί σας: δεν είχα 128άρη Spectrum στην "εποχή του" και, όχι μόνο αυτό, δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω έναν τίτλο για 128άρη από τον αντίστοιχο για 48άρη - εκτός φυσικά και εάν ακούσω τη μουσική του! Συνεπώς, θα σας προτείνω να ρωτήσετε στα γνωστά fora (δοκιμάστε το iamretro) και να ρίξετε μια ματιά για αξιόλογα παιχνίδια και στο Top-10 του Retro Gamer, εδώ. Για demos τώρα, εδώ θα βρείτε πάρα πολλά και πολύ εντυπωσιακά.

Amstrad πάνω, Amstrad κάτω! Τι, ψέματα;

Δε νομίζω ότι έχω κάτι άλλο να συμπληρώσω: αν τυχόν σας δημιουργήθηκαν κάποια ερωτήματα από όσα διαβασατε, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου. Επίσης, να σας ενημερώσω ότι θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου προκειμένου την επόμενη Κυριακή να αναρτήσω ένα νέο άρθρο/οδηγό χρήσης: εάν δεν τα καταφέρω, τότε θα τον αναρτήσω την μεθεπόμενη Κυριακή. Μέχρι τότε να είστε καλά, να περνάτε καλά και να μην αφήνετε καμία μέρα και καμία ώρα αναξιοποίητη: η ζωή είναι (δυστυχώς) μικρή!